Περιγραφή : ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: KOIΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
MAΘΗΜΑ: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ
Aκαδημαϊκό έτος 2016-2017 (χειμερινό εξάμηνο)
Σκοπός του μαθήματος
Σκοπός του μαθήματος είναι η απόκτηση γνώσεων και η εμβάθυνσή τους σε κεντρικές θεματικές της δημοκρατικής εκπαίδευσης/παιδείας, πρωτίστως πάνω στην έννοια του σύγχρονου δημοκρατικού πολίτη, ώστε οι φοιτητές να είναι ικανοί να κατανοούν τη σημασία της δημοκρατικής πολιτικής πράξης και των ευθυνών που έχει ο καθένας για την προώθηση των δημοκρατικών αξιών και του δημοκρατικού ήθους σε όλες τις πτυχές του κοινωνικού βίου.
Περιεχόμενο του μαθήματος
Το κεντρικό πρόβλημα που θα εξεταστεί στο μάθημα είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο πολίτης στη σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία και ο ρόλος της εκπαίδευσης για τη διαμόρφωσή του. Πρόκειται για ένα κλασικό πρόβλημα που έθεσε πρώτος ο Αριστοτέλης, σύμφωνα με τον οποίο η αρετή είναι στοιχείο της ιδιότητας του πολίτη την οποία αποκτά μέσω της εκπαίδευσης. Η θεματική αυτή επανατέθηκε στη νεωτερικότητα ως ηθικο-πολιτικό πρόβλημα από τον J. S. Mill και, μεταγενέστερα, από τον J. Dewey, ενώ σήμερα αποτελεί βασικό πεδίο έρευνας στον χώρο της θεωρίας της δημοκρατίας. Η σύγχρονη έρευνα επικεντρώνεται στην ιδέα ότι οι δημοκρατικές κοινωνίες δεν μπορούν να επιβιώσουν και πολύ περισσότερο να αναπτυχθούν χωρίς πολίτες που να είναι ενεργοί υπερασπιστές και συνήγοροι των δημοκρατικών ιδεωδών.
Το μάθημα θα αναπτυχθεί σε τρεις κύριους άξονες :
Ο πρώτος περιλαμβάνει την εξέταση της σχέσης ανάμεσα στην πολιτική και την εκπαίδευση ως προς τους σκοπούς και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης στα διάφορα καθεστώτα (ολοκληρωτικά, φιλελεύθερα, δημοκρατικά). Συγκεκριμένα, θα γίνει συγκριτική ανάλυση κειμένων από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και την Πολιτεία του Πλάτωνα για να εξεταστεί η πολιτική σημασία της αρετής σε αυτούς τους φιλοσόφους (η σύνδεσή της με τη λογική της δημοκρατίας και αυτή του «ολοκληρωτισμού» αντίστοιχα). Στη συνέχεια, θα εξεταστεί η σχέση εκπαίδευσης-φιλελεύθερου κράτους όπως αυτή είναι αντιληπτή στη σκέψη ορισμένων εκ των κλασικών του φιλελευθερισμού (J. S. Mill, B. Constant). Τέλος, θα εξεταστούν σύγχρονες προσεγγίσεις σχετικά με την εκπαίδευση σε ολοκληρωτικά και φιλελεύθερα-δημοκρατικά καθεστώτα.
Ο δεύτερος άξονας αναφέρεται ειδικότερα στη σχέση ανάμεσα στη δημοκρατία και την εκπαίδευση, όπως την αντιλαμβάνονταν οι Διαφωτιστές (I. Kant, J.J. Rousseau, Condorcet) καθώς και νεώτεροι συγγραφείς (J. Rawls). Τα ζητήματα που τέθηκαν από τους παραπάνω συγγραφείς αφορούν πρωτίστως στην πολιτική αυτονομία (πολιτική συμμετοχή, συννομοθεσία) και στις προϋποθέσεις απόκτησής της, οι οποίες είναι καταρχήν γνωστικές (εμβάθυνση και κριτική προσέγγιση της δημοκρατικής θεωρίας) και, σε ένα δεύτερο επίπεδο, ηθικές (καλλιέργεια ενός δημοκρατικού κοινωνικού ήθους - ανθρώπινα δικαιώματα) και υλικές (πρόσβαση στον κοινωνικό πλούτο ως όρου υλοποίησης των δύο προηγούμενων, ο οποίος μεταφράζεται σε δικαίωμα για ίσες ευκαιρίες μέσω της εκπαίδευσης).
Ο τρίτος άξονας θα επικεντρωθεί στις ικανότητες και τις δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσει ο σύγχρονος πολίτης ώστε να μπορεί να συμμετέχει ενεργά και να προωθεί σε όλους τους χώρους του δημόσιου και του κοινωνικού βίου τις δημοκρατικές αξίες και την ηθική του σύγχρονου ανθρωπισμού (με αναφορά στη σκέψη κυρίως του J. Dewey).
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση θα περιλαμβάνει δύο εργασίες σχετικά μικρού μεγέθους που θα παρουσιαστούν από τους φοιτητές στα τελευταία μαθήματα (50% του βαθμού) και γραπτή εξέταση σε μια θεματική του μαθήματος (50% του βαθμού).
Βιβλιογραφία*
-Αριστοτέλους Πολιτικά, 7ο και 8ο βιβλίο, 1332b-1334a 20, 1337a-1337b.
-Πλάτωνος Πολιτεία, 2ο βιβλίο, 376D-383.
-Ρουσσό Ζ.Ζ Αιμίλιος, βιβλία 4-5.
-Dewey J. Democracy and education, Macmillan, N. York 1944 (1916) (κυρίως τα κεφάλαια 2, 6, 7, 8, 18, 21, και 24).
-Gutmann A. Democratic Education, Princeton University Press, Princeton 1999 (1984), σ. 19-49.
-Galston W. “Civic Education in the Liberal State” στο Rosenblum N. (ed.) Liberalism and the Moral Life, Harvard Un. Press, Cambridge 1989, σελ. 89-101.
-Kymlicka Will. Η πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας. Εκδ. Πόλις: Αθήνα (2005). (σελ. 401-447).
-Heater Derek Citizenship: The civic ideal in world history, politics and education, Manchester University Press, Manchester and New York (2004).
-Canivez Patrice. Ποια αγωγή για τον πολίτη; Εκδ. Scripta, Αθήνα (2000).
*Τα βιβλία που περιέχονται στη βιβλιογραφία θα χρησιμοποιηθούν και για τις εργασίες των φοιτητών/τριών.