Περιγραφή : Το μάθημα έχει ως σκοπό να διερευνηθεί ο γραμματισμός ως κοινωνική κατασκευή (και όχι αποκλειστικά ως γνωστική κατάκτηση) και να αναδειχτεί η σχέση της έρευνας για το γραμματισμό με συγκεκριμένες θεωρητικές προσεγγίσεις (π.χ. κριτικός γραμματισμός, New Literacy Studies, & πολύ-γραμματισμοί). Το μάθημα εστιάζει στην πρώτη σχολική ηλικία γιατί αποτελεί προνομιακό παράδειγμα ανάδειξης των πολλαπλών παραγόντων (π..χ. γλωσσικών, πολιτισμικών) που καθορίζουν το φάσμα των διαδικασιών νοηματοδότησης και κοινωνικής ενσωμάτωσης των παιδιών μέσα από και μέσω του γραπτού λόγου. Τέλος, η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι οι στάσεις, τα κίνητρα και οι γνώσεις που αποκτούν τα παιδιά για το γραμματισμό και το γραπτό λόγο μέσα από τις εμπειρίες τους στο οικογενειακό περιβάλλον και την προσχολική εκπαίδευση είναι καθοριστικής σημασίας για τη μετέπειτα σχολική τους πορεία κι επιτυχία στη ζωή.
Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα είναι σε θέση να:
• Να αναφέρει τους σκοπούς και τους επιμέρους στόχους της γλωσσικής αγωγής, της ενίσχυσης των επικοινωνιακών ικανοτήτων και του φυσικού γραμματισμού στην προσχολική εκπαίδευση
• Να εξηγεί τη συμβολή του έντυπου λόγου στη διαδικασία εγγραμματισμού των παιδιών (βιβλία, έντυπα, πολυτροπικά κείμενα)
• Να γνωρίζει τις επικρατέστερες μεθόδους έρευνας του πρώτου γραμματισμού
• Να κρίνει και να αξιολογεί σχετικές με το θέμα έρευνες
• Να σχεδιάζει και να εφαρμόζει ερευνητικά σχέδια
• Να αναφέρεται με επιστημονικότητα σε θέματα οικογενειακού γραμματισμού
• Να διακρίνει και να αιτιολογεί τις διαφορές στις πρακτικές γραμματισμού στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο
• Να σχεδιάζει και να εφαρμόζει εκπαιδευτικές πρακτικές για την αξιολόγηση και ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας και του εγγραμματισμού των παιδιών
• Να σχεδιάζει, να οργανώνει και να αξιολογεί εκπαιδευτικές δραστηριότητες (αναγνώσεις λογοτεχνικών και εγκυκλοπαιδικών βιβλίων, πολυτροπικών κειμένων, συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων) που να στηρίζουν την γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών με βάση τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις
• Να γνωρίζει και να αντιμετωπίζει κριτικά θέματα για τον πρώτο γραμματισμό που αφορούν παιδιά με διαφορετική μητρική γλώσσα από τη γλώσσα διδασκαλίας, παιδιά που μεγαλώνουν σε δίγλωσσα περιβάλλοντα, παιδιά από λιγότερο προνομιούχα περιβάλλοντα.
Περίγραμμα : • Σύγχρονες προσεγγίσεις για το φυσικό/ πρώτο/ αναδυόμενο γραμματισμό καθώς και ανάλυση των εκπαιδευτικών πρακτικών που κάθε προσέγγιση υποβάλει
• Θεωρητικές και επιστημολογικές αρχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι διάφορες ερευνητικές προσεγγίσεις για το φυσικό γραμματισμό
• Ο γραμματισμός / Οι γραμματισμοί ως κοινωνική κατασκευή (διαδικασίες επιπολιτισμού / άντλησης νοήματος, διαδικασίες σημείωσης, η γλώσσα ως σημειογενές σύστημα, ο λόγος –discourse- ως πηγή κοινωνικά οριοθετημένων νοημάτων)
• Η έρευνα για το φυσικό γραμματισμό: Μέθοδοι: πλεονεκτήματα και προβληματισμοί
• Ορισμοί Γραμματισμού/ών, Αλφαβητισμός, Φυσικός / Σχολικός γραμματισμός
• -Θεωρητικές προσεγγίσεις του φυσικού γραμματισμού (δομητικές, κοινωνικοσημασιολογικές και σημειωτικές προσεγγίσεις)
• Η περίπτωση του φυσικού γραμματισμού: σημειωτικές διαδικασίες νοηματοδότησης ποικίλων κειμένων
• Από το φυσικό γραμματισμό στο σχολικό γραμματισμό. Η σημασία και η συμβολή της προδημοτικής εκπαίδευσης
• Οικογενειακός γραμματισμός
• Πρακτικές γραμματισμού στην προδημοτική εκπαίδευση / νηπιαγωγείο